Các nhà khoa học Trung Quốc đã phát hiện ra một “mật mã” địa chất ẩn sau mỏ đất hiếm lớn nhất thế giới tại Bạch Vân Ngao Bác, khu tự trị Nội Mông Cổ. Phát hiện này không chỉ làm ngạc nhiên giới khoa học mà còn có thể thay đổi cách tiếp cận tài nguyên chiến lược này trong thế kỷ 21.

Đất hiếm, được xem là “vàng công nghiệp” và “vàng chiến lược” của thời đại mới, đóng vai trò quan trọng trong sản xuất pin xe điện, tuabin gió, chip bán dẫn và hệ thống vũ khí tối tân. Mỏ đất hiếm Bạch Vân Ngao Bác, chiếm tới 90% trữ lượng của riêng Trung Quốc và gần 40% trữ lượng toàn cầu, đã trở thành tâm điểm của sự chú ý.

Câu chuyện về mỏ đất hiếm này bắt đầu từ năm 1927, khi một giảng viên trẻ tuổi của Đại học Bắc Kinh là Đinh Đạo Hành đã phát hiện ra một dãy núi đá màu đen ánh kim trên thảo nguyên rộng lớn. Giáo sư Hà Tác Lâm, chuyên gia thạch học của Bắc Đại, đã xác định các mẫu đá tại đây chứa hàm lượng đất hiếm cực cao. Kể từ đó, Trung Quốc đã đầu tư mạnh vào hệ sinh thái khai thác, tinh luyện và ứng dụng đất hiếm.

Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Science Advances đã phát hiện ra rằng phần lớn tài nguyên đất hiếm ở Bạch Vân Ngao Bác không hình thành cách đây 1,3 tỷ năm như giả định lâu nay, mà đến từ một đợt hoạt động magma cách đây chỉ 430 triệu năm. Phát hiện này mở ra hướng thăm dò mới cho ngành công nghiệp đất hiếm toàn cầu và có thể giúp các quốc gia khác tìm kiếm các mỏ đất hiếm quy mô lớn.

Tuy nhiên, rào cản lớn nhất vẫn là công nghệ tách chiết vốn là bí quyết mà chỉ Trung Quốc làm chủ trên quy mô công nghiệp. Việc Bắc Kinh nắm quyền kiểm soát phần lớn đất hiếm thế giới khiến nhiều nước phát triển phải tái cơ cấu chuỗi cung ứng, tìm nguồn thay thế và đầu tư khai thác trong nước.

Đất hiếm không còn là vấn đề kỹ thuật mà là lợi ích chiến lược sống còn trong bối cảnh xung đột thương mại, cạnh tranh công nghệ và cuộc đua năng lượng xanh đang leo thang. Việc Trung Quốc kiểm soát phần lớn đất hiếm thế giới đã đặt ra thách thức cho các quốc gia khác trong việc đảm bảo nguồn cung cấp tài nguyên chiến lược này.

Hiện tại, các quốc gia khác đang tìm cách đầu tư vào việc khai thác và tinh luyện đất hiếm trong nước, nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Tuy nhiên, việc phát triển công nghệ tách chiết đất hiếm trên quy mô công nghiệp vẫn là một thách thức lớn.

Chính phủ Hoa Kỳ đang tích cực triển khai chiến lược nhằm tái thiết và phát triển ngành công nghiệp nam châm đất hiếm trong nước. Mục tiêu chính của chiến lược này là giảm thiểu sự phụ thuộc vào Trung Quốc, quốc gia hiện đang chiếm hơn 90% sản lượng nam châm đất hiếm toàn cầu.

Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ đã thực hiện một bước đi quan trọng bằng cách đầu tư hàng trăm triệu USD vào MP Materials, một công ty đang nỗ lực sản xuất nam châm đất hiếm. Khoản đầu tư này dự kiến sẽ giúp MP Materials tăng đáng kể sản lượng nam châm từ mức 1.000 tấn lên 10.000 tấn hàng năm.

Không chỉ dừng lại ở khoản đầu tư tài chính, chính phủ Mỹ cũng đã thiết lập mức giá sàn cho khoáng sản đất hiếm của MP Materials và cam kết mua nam châm từ công ty này. Động thái này không chỉ giúp đảm bảo thị trường cho sản phẩm của MP Materials mà còn thể hiện cam kết của chính phủ Mỹ trong việc hỗ trợ sự phát triển của ngành công nghiệp đất hiếm nội địa.

Một số công ty lớn trong lĩnh vực ô tô cũng đã thể hiện sự quan tâm đến việc phát triển ngành công nghiệp đất hiếm trong nước. General Motors, một trong những nhà sản xuất ô tô hàng đầu, đã ký hợp đồng với MP Materials để nhận nam châm vào cuối năm nay.

Những nỗ lực này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc tái thiết và phát triển ngành công nghiệp đất hiếm nội địa của Mỹ. Tuy nhiên, chiến lược này vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm chi phí sản xuất cao, thiếu chuyên gia có kinh nghiệm và khó khăn trong việc đảm bảo chuỗi cung ứng nguyên liệu.

Dù vậy, cơ hội để Mỹ tái khẳng định vị thế của mình trong ngành công nghiệp chiến lược này được coi là rất quan trọng. Việc phát triển ngành công nghiệp đất hiếm trong nước không chỉ giúp giảm sự phụ thuộc vào các quốc gia khác mà còn góp phần đảm bảo an ninh quốc gia và tăng cường khả năng cạnh tranh của Mỹ trên thị trường toàn cầu.

Do đó, trong thời gian tới, Mỹ sẽ cần tiếp tục triển khai các biện pháp hỗ trợ để giúp ngành công nghiệp đất hiếm trong nước phát triển bền vững. Điều này không chỉ đòi hỏi sự đầu tư tài chính mà còn cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chính phủ, doanh nghiệp và các bên liên quan khác.

Chỉ khi vượt qua được những thách thức hiện tại, Mỹ mới có thể hiện thực hóa mục tiêu tái thiết ngành công nghiệp nam châm đất hiếm và đảm bảo vị thế của mình trong lĩnh vực công nghiệp chiến lược này.