Ngân hàng Thế giới (World Bank) vừa đưa ra khuyến nghị quan trọng liên quan đến quá trình phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Theo đó, quá trình này có thể được thực hiện thông qua một lộ trình hai giai đoạn, nhằm đảm bảo sự minh bạch, hiệu quả và phù hợp với tình hình thực tế.

Giai đoạn đầu tiên được gọi là ‘Cửa sổ mở’ (open door), trong đó các nhà đầu tư sẽ tự đề xuất các khu vực khảo sát phù hợp cho dự án điện gió ngoài khơi. Ở giai đoạn này, Nhà nước sẽ xem xét các đề xuất dựa trên các tiêu chí rõ ràng và cụ thể, bao gồm năng lực tài chính, kinh nghiệm kỹ thuật và khả năng triển khai dự án của các nhà đầu tư. Cách tiếp cận này cho phép các nhà đầu tư có thể chủ động tiếp cận và tìm kiếm cơ hội, đồng thời giúp Nhà nước đánh giá và lựa chọn các nhà đầu tư tiềm năng.

Sau khi đã xây dựng được quy hoạch không gian biển và hạ tầng truyền tải phù hợp, giai đoạn thứ hai sẽ được triển khai với tên gọi ‘Đấu thầu cạnh tranh’ (competitive auction). Trong giai đoạn này, Nhà nước sẽ tổ chức đấu thầu các khu vực cụ thể đã được quy hoạch và lựa chọn nhà đầu tư có đề xuất giá điện thấp nhất kèm theo các điều kiện kỹ thuật phù hợp. Cơ chế đấu thầu cạnh tranh này không chỉ giúp tối ưu hóa chi phí mà còn thúc đẩy sự cạnh tranh lành mạnh giữa các nhà đầu tư, từ đó đảm bảo hiệu quả kinh tế và kỹ thuật cho dự án.

Quá trình phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi theo lộ trình hai giai đoạn được kỳ vọng sẽ góp phần phát triển năng lượng tái tạo bền vững tại Việt Nam. Điện gió ngoài khơi là một trong những nguồn năng lượng tái tạo có tiềm năng lớn, giúp giảm thiểu tác động môi trường và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Việc triển khai lộ trình này cũng thể hiện sự cam kết của Việt Nam trong việc thực hiện các giải pháp sáng tạo và hiệu quả để đạt được các mục tiêu về phát triển bền vững.

Hiện nay, Việt Nam đang đẩy mạnh việc phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, trong đó có điện gió ngoài khơi, nhằm giảm tỷ lệ phụ thuộc vào các nguồn năng lượng truyền thống và góp phần thực hiện các cam kết về giảm phát thải khí nhà kính theo Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Lộ trình phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi theo khuyến nghị của World Bank được xem là một bước tiến quan trọng trong việc cụ hiện hóa các mục tiêu này.

Việt Nam đang là quốc gia sở hữu tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, tiềm năng này vẫn chưa được khai thác hiệu quả do hành lang pháp lý cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn còn phân mảnh và thiếu nhất quán. Điều này đã trở thành điểm nghẽn, kìm hãm dòng vốn và gây ra rủi ro chính sách đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Theo các đánh giá, Việt Nam có tiềm năng điện mặt trời lên đến 963.000 MW, với số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Về điện gió, Việt Nam có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW. Tuy nhiên, các chính sách liên quan đến năng lượng tái tạo đang phân tán ở nhiều luật, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành.

Các rào cản khác bao gồm cơ chế đấu thầu, giá điện, hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và hay thay đổi, khiến rủi ro tài chính tăng cao. Hệ thống truyền tải chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo. Để tháo gỡ những vướng mắc này, các chuyên gia cho rằng cần phải tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo.

Điển hình như ở Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm, tạo nên bước ngoặt chiến lược cho quá trình chuyển dịch. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường, mà còn là lời cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp. Các chuyên gia cho rằng, cần phải tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo, vừa bảo đảm nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch, vừa thúc đẩy cạnh tranh minh bạch, chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng.

Law cần đưa ra quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng. TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam nhận định, việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết.

Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cũng cho rằng, việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết, giúp giải quyết những bất cập, chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật. Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không những giải quyết bài toán chính sách mà còn là hiện thực hoá quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng.

Đây cũng là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Trước những thách thức và cơ hội đó, việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam đang là yêu cầu cấp thiết.